2017 Nobel Fizik ödülü, yerçekimi dalgalarını tespit ettikleri için üç ABD’li bilim adamına verildi.
1,1 milyon dolarlık para ödülünün sahibi Ligo-Virgo gözlemevinin üyeleri olan Rainer Weiss, Barry C. Barish ve Kip S. Thorne oldu.
Prof Weiss ödül parasının yarısını alırken, Barish ve Thorne diğer yarısını paylaşacak.
Kazananlar 1901’den beri tanınan 204 fizik ödül sahibinin prestijli listesine katıldı
Yerçekimsel dalgalar, Albert Einstein tarafından öngörülmüştü ve onun Görelilik Teorisinin temel bir sonucuydu.
Yerçekimsel Dalga Nedir?
Yerkeçimsel dalgalar birbiriyle çarpışan kara delikler ve yıldız çekirdeklerinin çökmesi gibi evrendeki şiddetli olaylar hasebiyle vakit-mekan dokusunda görülen kıpırtılara denir.
İki kara deliğin birleşmesinden kaynaklanan uzayın çarpıklığı başlangıçta ABD Ligo laboratuvarı tarafından 2015 yılında toplanmışıt. On yıllar boyu süren araştırmanın sonucuydu.
O zamandan beri üç örnek daha tespit edildi.
Yerçekimi dalgaları – Uzay-zaman kumaşındaki dalgalanmalar
- Yerçekimi dalgaları, Genel Görelilik Teorisinin bir tahminidir.
- Bu dalgaları doğrudan algılayan teknolojinin geliştirilmesi on yıl aldı.
- Bu dalgalar , evrendeki şiddetli olaylar sebebiyle uzay-zaman dokusunda görülen dalgalanmalardır.
- Hızlanmaya başlayan kitleler ışık hızında yayılmış dalgalar üretir.
- Algılanabilen dalgalanma sebepleri arasında kara delikler ve nötron yıldızları da yer alıyor.
- ABD’deki Ligo ve Avrupa’daki Virgo gözlemevi uzun , L şeklinde tünellere lazer ışınlıyor; oluşan dalgalanmalar ışığı dağıtıyor.
- Bu dalgaların algılanması evren üzerinde yeni araştırmaların yapılacağını gösteriyor.
Bir basın toplantısında konuşan İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’nden Olga Botner, “Yerçekimi dalgasının ilk gözlemi, kilometre taşıydı – Evrenin penceresiydi.” dedi.
ABD Ligo ve Avrupa Başak laboratuvarları, bu dalgaların ürettiği çok ince sinyali algılamak için inşa edildi.
Einstein, bu dalgalar kara deliklerin birleştirilmesi gibi devasa olaylar tarafından üretilmiş olsalar bile, etkinin teknolojiyle algılanamayacağını düşünüyordu.
Fakat ödül sahipleri Rainer Weiss, Barry C. Barish ve Kip S. Thorne bu dalgaların üstesinden gelmek için gereken hassasiyete erişebilen bir lazer tabanlı sistem geliştirdi.
Sonuç olarak, bir kolu Washington diğeri ise Louisiana eyaletinde olan Ligo Gözlemevi kuruldu.
Avrupa’daki yerçekimsel dalgaları gözlemleyen gözlemevi ise İtalya – Pisa kentinde yer alıyor.
Stokholm’teki Nobel bildirisinde telefonla konuşan Rainer Weiss, keşfin yaklaşık 1.000 kişinin çalışması olduğunu söyledi.
Nobel Ödülü’nü kazanan üç bilim insanının yaptığı bulgu çığır açıcı olarak nitelendiriliyor.
Weiss, dalgalanmayı belirleyecek taktiği belirledi.
Thorne, araştırmayı destekleyen teorik çalışmanın çoğunu gerçekleştirdi.
1997-2006 senelerinde Ligo’nun yöneticiliğini yapan Barish ise, başarıya erişmeyi sağlayan müessesesel reformları ve teknolojik altyapıyı sağladı.
Astronom Martin Rees, Nobel Ödülü alan üç bilim insanını “katkıları belirleyici ve birbirini bitirir halde olan sıradışı fertler” şeklinde tanımladı.
Ancak “Tabii ki Ligo’nun başarısı onlarca bilim insanı ve mühendise dayanıyor. Nobel komitesinin ödüllerini gruplara vermemesi, gittikçe artan meselelere sebep oluyor ve bilimsel bulguların nasıl yapıldığı ile ilgili yanıltıcı ve haksız bir izlenim sunuyor” diyor.
Yerçekimsel dalgaların geçen sene Nobel Fizik Ödülü’nü kazanmasına net gözüyle bakılıyordu, ancak bu gerçekleşmedi.
Şayet ödül geçen sene verilseydi, İskoç fizikçi Ron Drever’ın ödülü Weiss ve Thorne ile paylaşması bekleniyordu.
Üçlü, 2015’teki ilk tespitlerini yapmalarından beri Nobel haricindeki bütün büyük bilim ödüllerinin sahibi olmuşlardı.
Ancak Ron Drever, bu yılın Mart ayında yaşamını yitirdi.
Nobel Ödülleri genel olarak hayatta olmayan kişilere verilmiyor.
İskoç bilim insanı, Washinton eyaletindeki Ligo laboratuvarını idare eden California Teknoloji Enstitüsü’ne geçmeden önce, Glasgow Üniversitesi’nde lazer sisteminin ilk evrelerinin bir bölümünü geliştirmişti.
kaynak BBC
